محمود مصدق/

تعطیلات ناخواسته و پیاپی مدارس به دلیل شدت آلودگی هوا در نیمه نخست سال تحصیلی ‌جاری بار دیگر طرح تغییر تقویم آموزشی را روی میز کار شورای عالی آموزش و پرورش و دولت قرار داده است. طرحی که دو سال پیش به منظور کاهش بار ترافیکی و آلودگی هوا با عنوان تعطیلات زمستانی ابتدا از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور مطرح شد و پس از حمایت وزارت آموزش و پرورش از آن و تصویب در هیئت دولت، با عنوان طرح تغییر تقویم آموزشی به مجلس شورای اسلامی ارجاع شد، اما در نهایت رأی نیاورد و به نتیجه نرسید.

البته ساماندهی تعطیلات مدارس به دلایل یاد شده بحث امسال و پارسال نیست. بیش از دو دهه پیش یعنی در دوره‌ای که محمدعلی نجفی تصدی وزارت آموزش و پرورش را به عهده داشت، طرح نظام آموزشی ترمی مطرح شده بود، اما به دلیل متمرکز بودن نظام آموزشی و فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم - مشکلاتی که ظاهراً همچنان پا برجا هستند - با شکست مواجه شد.

حالا و همزمان با پایداری هوا و افزایش شاخص آلاینده‌های هوا در تهران و دیگر شهرهای صنعتی، دوباره موضوع طرح تغییر تقویم آموزشی مورد توجه مسئولان و کارشناسان حوزه آموزش و پرورش قرار گرفته است؛ طرحی که البته موافقان و مخالفان زیادی دارد.

موافقان طرح یاد شده معتقدند حالا که نمی‌توانیم از بحران آلودگی هوا در کلانشهرها خارج شویم، بهتر است در اوج آلودگی هوا یعنی از اواخر آذرماه تا پایان دی ماه - مدارس حداقل سه چهار هفته تعطیل شوند و از سوی دیگر از تعطیلات تابستانی کم شود. یعنی شهریور شروع سال تحصیلی و آخر اردیبهشت ماه پایان آن باشد. چون این کار نه تنها در کاهش آلودگی هوا و حفظ سلامت دانش‌آموزان مؤثر خواهد بود بلکه مانع افت تحصیلی آنان به دلیل تعطیلات ناخواسته ناشی از آلودگی هوا می‌شود. البته برای وقوع چنین اتفاقی نیاز به مصوبه مجلس برای تغییر آغاز سال تحصیلی از اول مهر به روز دیگری است. به همین دلیل است که حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش هفته گذشته در گفت‌وگو با ایسنا از مطرح شدن بحث تعطیلات زمستانی در مجلس خبر می‌دهد و می‌گوید: برخی از نمایندگان خواهان به جریان انداختن دوباره لایحه تغییر تقویم آموزشی هستند و روی این موضوع تأکید دارند. البته ما هم موافق هستیم اما اگر قرار باشد تصمیمی در این خصوص گرفته شود باید مسیر قانونی خود را طی کند. 

ضرورت تغییر تقویم آموزشی

محمدجواد ابطحی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز چنین نگاهی دارد و به قدس می‌گوید: تغییر جدول آموزشی با توجه به  تکرار هر ساله تعطیلی‌های مدارس به علت آلودگی هوا یک ضرورت است، بنابراین به جای اول مهر بهتر است اول شهریور هر سال شاهد بازگشایی مدارس باشیم و این مراکز از هفته چهارم آذر تا پایان هفته سوم دی ماه به صورت رسمی تعطیل شوند تا سلامت دانش‌آموزان به دلیل آلودگی هوا به خطر نیفتد و تعطیلی‌های ناخواسته مدارس به آموزش ضربه نزند و سبب افت تحصیلی دانش‌آموزان نشود. این گونه، خانواده‌ها هم می‌توانند از پیش برنامه‌ریزی کنند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا تغییر تقویم آموزشی مستلزم غیر متمرکز شدن نظام آموزشی و برگزار نشدن امتحانات نهایی به صورت همزمان در کل کشور نیست، می‌گوید: خیر، این موضوعات مشکلی ایجاد نمی‌کند. در واقع وقتی بازگشایی مدارس در شهریورماه باشد همان موقع هم برگزاری امتحانات نهایی هماهنگ می‌شود. یعنی این موضوع قابل تنظیم شدن است؛ ضمن اینکه به جز مقطع دیپلم، سایر امتحانات در کشور به صورت هماهنگ و همزمان برگزار نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه اگر دولت دوباره لایحه تغییر تقویم آموزشی را با قید اهمیت به مجلس ارائه کند، کمیسیون آموزش و تحقیقات آمادگی پیگیری آن را دارد، می‌افزاید: یعنی اگر این اتفاق بیفتد با توجه به شرایط ذهنی همکارانم فکر می‌کنم این بار لایحه یاد شده رأی بیاورد. البته این موضوع باز هم نیاز به ارزیابی‌های دقیق کارشناسی دارد. به هرحال برای این منظور ابتدا باید دولت تصمیم بگیرد و اگر دولت لایحه آن را بدهد مجلس هم همکاری می‌کند تا برای سال آینده، مدارس از شهریور ماه بازگشایی شوند.  

مکاتبات برای ارجاع دوباره لایحه تغییر تقویم آموزشی به مجلس

دکتر مهدی نوید ادهم، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش نیز از مثبت بودن ارزیابی‌های کلی این شورا در خصوص تغییر تقویم آموزشی خبر می‌دهد و به قدس می‌گوید: معتقدیم تعطیلات زمستانی به شرطی قابل قبول است که آموزش و پرورش اجازه داشته باشد آغاز سال تحصیلی را به جای اول مهر در شهریور ماه آغاز کند. مثلاً از اول تا 10 شهریورماه بتوانیم مدارس را بازگشایی کنیم. برای اینکه این اتفاق بیفتد لازم است مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای را که در زمینه شروع و پایان تحصیلی با عنوان تقویم آموزشی دارد اصلاح کند و اختیار تدوین تقویم آموزشی را به شورای عالی آموزش و پرورش بدهد تا این شورا متناسب با شرایط اقلیمی چنین تصمیمی را اتخاذ کند. اگر این اتفاق بیفتد آن وقت تعطیلات زمستانی و تغییر تقویم آموزشی از لحاظ آموزشی، تربیتی، زیست محیطی، اقتصادی و... توجیه خواهد داشت. یعنی در این صورت هم سلامت دانش‌آموزان حفظ می‌شود و هم آنان با قوای بیشتری به یادگیری می‌پردازند، ضمن اینکه آلودگی هوا و تعطیلات ناشی از آن تا حدی مدیریت می‌شود و صنعت گردشگری هم در فصل زمستان جان می‌گیرد.

وی در واکنش به درخواست برخی از نمایندگان برای ارائه دوباره لایحه تغییر تقویم آموزشی به مجلس برای تصویب آن هم می‌گوید: در این زمینه مکاتبات و اقدامات لازم انجام شده، یعنی الان این بحث در دولت دوباره مطرح است.

وی آموزش در ماه شهریور را مساعدتر از خرداد و اردیبهشت می‌داند و می‌گوید: بچه‌ها در اردیبهشت با مشکل گرمای شدید هوا روبه‌رو هستند یا در اوج گرما یعنی خرداد در امتحانات آخر سال شرکت می‌کنند؛ در حالی که شهریور هوا کمی تلطیف می‌شود، بنابراین شروع مدارس از اول شهریور در مجموع مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.

وی در خصوص برگزاری امتحانات نهایی در صورت تغییر تقویم آموزشی هم می‌گوید: در مورد امتحان نهایی پایه دوازدهم که در خرداد برگزار می‌شود بخشی از آن به کنکور ارتباط دارد؛ اگر مسئولان برگزاری کنکور و وزارت علوم بتوانند زمان برگزاری آن را یک هفته تغییر دهند، زمان بیشتری ایجاد می‌شود تا ما بتوانیم امتحان نهایی را تا پایان اردیبهشت برگزار کنیم و هفته نخست خرداد هم دانش‌آموزان فرصت دارند دروسشان را مرور کنند. یعنی تغییر تقویم آموزشی در این بخش هم مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.

*شروع مدارس در تابستان به افت تحصیلی دانش‌آموزان هشت استان می‌انجامد

از سوی دیگر اما مخالفان لایحه تغییر تقویم آموزشی هم معتقدند نظام آموزشی کشور با تقویم فعلی چیده شده که تغییر آن مستلزم تغییر بسیاری از مؤلفه‌هاست که در شرایط موجود امکان چنین کاری وجود ندارد؛ ضمن اینکه آلودگی هوا در تمام کشور جریان ندارد که به خاطر آن بخواهیم تعطیلات زمستانی را در تقویم آموزشی کشور بگنجانیم.

عبدالرسول عمادی، معاون سابق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش از جمله کارشناسانی است که تغییر تقویم آموزشی را در شرایط فعلی امکان‌پذیر نمی‌داند.

وی با اشاره به شکست اجرای نظام ترمی در دوره وزارت نجفی، به قدس می‌گوید: تغییر تقویم آموزشی با توجه به متمرکز بودن نظام آموزشی و همچنین موضوع نظام ارزشیابی و برگزاری امتحانات نهایی در یک زمان مشخص در کشور و تأثیرش در کنکور در عمل با مشکل مواجه می‌شود و فعلاً قابلیت اجرایی ندارد.

وی با اشاره به اینکه دانش‌آموزان مناطق و استان‌های گرمسیر کشور به‌راحتی امکان تحصیل در گرمای تابستان را ندارند، تصریح می‌کند: اگر بخواهیم شروع سال تحصیلی را به تابستان یعنی شهریورماه بکشانیم و در زمستان تعطیلی ایجاد کنیم، دست‌کم دانش‌آموزان هفت هشت استان ایران به‌شدت دچار افت تحصیلی می‌شوند، مگر اینکه برگزاری متمرکز امتحانات نهایی حذف شود و تقویم آموزشی متناسب با مقتضیات اقلیمی استان‌ها به خودشان سپرده شود و این امکان وجود داشته باشد هر استانی بر اساس شرایط اقلیمی خود برنامه‌ریزی کند.

تغییر تقویم در شرایط فعلی قابلیت اجرایی ندارد

سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم تغییر تقویم آموزشی مدارس را در شرایط فعلی ناشدنی می‌داند و به ایسنا می‌گوید: زمانی با کم شدن گردشگر و کم رونقی هتل‌ها صحبت از تعطیلات زمستانی مدارس را به میان می‌آورند تا تعداد گردشگر زیاد شود؛ بعد می‌گویند به دلیل سرمای هوا و یخبندان بهتر است تعطیلات زمستانی وجود داشته باشد؛ حال اینکه در شرایط سرما مسافرت معنایی ندارد. اکنون هم با آلودگی هوا دوباره بحث تعطیلات زمستانی و تغییر تقویم‌ آموزشی را بیان می‌کنند که سایر مؤلفه‌ها در آن دیده نشده است.

میر حمایت میرزاده با طرح این پرسش که اگر قرار است تعطیلات زمستانی مدارس داشته باشیم تکلیف خانواده‌های شاغل چه می‌شود، می‌گوید: برای اجرایی شدن این کار باید مؤلفه‌های زیادی همچون تغییر محتوای کتاب‌های درسی، تغییر زمان امتحانات، شرایط آب و هوایی تمامی استان‌های کشور و برنامه‌های متمرکز نظام آموزشی را در نظر گرفت.

سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به اینکه اگر موضوع، آلودگی هواست استان‌هایی وجود دارد که در فصل زمستان به دلیل یخبندان گاهی عملاً امکان تردد در آن‌ها وجود ندارد، می‌گوید: پس چرا به فکر آن‌ها نیستیم. این‌ها نشان می‌دهد باید در فضای کارشناسی این موضوع بررسی شود.

وی ادامه می‌دهد: معتقدم در شرایط فعلی، تغییر تقویم آموزشی و تعطیلات زمستانی شدنی نیست، چون سیستم آموزشی ما متمرکز بوده و کتاب‌های درسی هم بر اساس آن تنظیم شده است. این طرح در صورتی قابل اجراست که مؤلفه‌های بسیاری دیده شود، از جمله اینکه به استان‌ها اختیار دهیم و اینکه سیستم متمرکز آموزشی نباشد. هر استان باید یک بسته خود را داشته که متناسب با آن، شرایط سنجیده شود. یکی از شرایط آن است که معلمان آموزش و پرورش پس از مدتی جابه‌جا می‌شوند. آیا با تغییر تقویم آموزشی و تعطیلات زمستانی وضعیت جابه‌جایی معلمان عوض می‌شود؟ این نمونه‌ای از لزوم وجود مباحث کارشناسی برای رسیدن به تغییر تقویم آموزشی است.

خلاصه کلام اینکه هرچند اصلاح تعطیلات مدارس و تغییر تقویم آموزشی بار دیگر روی میز کار دولت و شورای عالی آموزش و پرورش قرار گرفته و حتی به نظر می‌رسد فضای فعلی مجلس شورای اسلامی نسبت به این برنامه کمی مثبت شده است، اما بعید است به این زودی‌ها به سرانجام برسد.